Je doet onderzoek naar het fenomeen ‘opgesloten’ zitten in het werk. Wat inspireerde je om hiermee te starten?
“Ik heb mij al mijn hele carrière laten inspireren en fascineren door wat mensen op de werkvloer bezighoudt. Hoe houdt je mensen betrokken in de huidige veranderde organisatiedynamieken? Wat maakt dat mensen iedere dag tevreden blijven met het werk dat ze doen? Ik besloot een promotieonderzoek als externe promovendus te doen en zocht daarvoor naar een onderwerp waar ik mij in kon vastbijten. Iets waarmee ik een ‘gat in de (wetenschappelijke) markt’ zou hebben. Doordat ik al wat jaren werkervaring had opgedaan binnen verschillende corporate organisaties, moest ik denken aan die fijne collega’s die vaak doodongelukkig waren in het werk, maar niet in staat los te komen uit de opgesloten situatie. Fascinerend vond ik dat, waarom blijf je ergens zitten, waar je niet gelukkig van wordt?”
Kun je uitleggen wat je precies bedoelt met dat ‘opgesloten zitten’?
“Voor mij gaat ’t bij opgesloten zitten om een tweestrijd die iemand ervaart, een spagaat. Enerzijds ben je niet meer tevreden. Dat is een gevoel. Anderzijds is er een factor die iemand ervan weerhoudt te vertrekken. Dat is een perceptie. Je bent ervan overtuigd dat je door bepaalde omstandigheden niet in staat bent een huidige situatie, waarin je ontevreden bent, te veranderen.”
Wat zie jij als de belangrijkste oorzaken waardoor werknemers zich opgesloten in hun baan voelen? Hoe kun je dit herkennen?
“Doordat iemand ten minste twee van deze factoren nodig heeft om zo’n opgesloten situatie te ervaren, zijn er ook altijd meerdere oorzaken. Zo zijn er verschillende redenen waarom mensen ontevredenheid ervaren. Uit mijn onderzoek komt bijvoorbeeld naar voren dat er vaak een conflict is met de leidinggevende. Of dat iemand vindt dat er sprake is van te weinig erkenning of waardering voor het geleverde werk.
Geven mensen aan dat ze niet kúnnen vertrekken, dan zijn er vaak andere oorzaken. Een bekend voorbeeld is de zogenaamde ‘gouden kooi’ (gunstige arbeidsvoorwaarden). Je vindt bijvoorbeeld dat de arbeidsduur bij jouw huidige werkgever onaantrekkelijk is voor een nieuwe werkgever. Je was liever in een andere richting en dus andere sector werkzaam geweest, maar je hebt niet de juiste opleiding. Of je bent bang voor het onbekende. Niet weten wat een volgende stap moet zijn en daarom maar blijven zitten.”
Tegenwoordig horen we veel over burn-outs (of bore-outs). Welke relatie heeft dat opgesloten gevoel met deze twee begrippen?
“Bij bore-outs kunnen we denk ik wel stellen dat je geen voldoening uit het dagelijkse werk haalt. Je werkt volledig op de automatische piloot. Je zou ook kunnen stellen dat deze mensen met een bore-out blijven hangen in een ongelukkige werkomgeving. Want wie wil nou dagelijks volledig opgebrand naar zijn of haar werk gaan? Dat wil overigens niet zeggen dat alle mensen die opgesloten zitten in hun baan een bore-out hebben!
Een burn-out zie ik vooral als een gevolg van het opgesloten zitten. Uit een van mijn onderzoeken blijkt dat één op de drie mensen uiteindelijk in een burn-out terechtkomt. Dat is een nogal zorgelijk cijfer, als je ’t mij vraagt. Eén op de drie voelt zich opgesloten, ervaart uitputting, komt dagelijks uitgeblust thuis en krijgt depressieve klachten. Onnodig! Omdat we ’t ons zelf vooral opleggen.”
In een eerder gesprek gaf je al aan dat loopbaancoaches een belangrijke rol kunnen spelen bij de aanpak van het opgesloten gevoel van werknemers. Hoe zie jij dat? Waar en hoe kunnen loopbaancoaches inspringen bij dit fenomeen?
Dat hangt er natuurlijk vanaf wanneer de loopbaancoach in het proces zit. Werk je als loopbaancoach in dienst van een organisatie, dan kun je mogelijk al eerder in het proces bij medewerkers op de radar komen. Hiermee verlaag je de drempel voor een werknemer om de hulp van een loopbaancoach in te schakelen. Ook voor loopbaancoaches met een eigen praktijk is een ontzettend waardevolle taak weggelegd. Juist om te voorkomen dat mensen niet te ‘diep’ in een opgesloten situatie terechtkomen, maar ook door de hulp die je biedt om mensen weer met hernieuwde energie terug de werkvloer op te laten gaan. Binnen het team, ergens anders in de organisatie óf juist buiten de organisatie.
Hoe kunnen loopbaancoaches concreet hulp bieden bij de angsten of overtuigingen die werknemers hebben als ze opgesloten zitten? Hoe geef je ze de juiste instrumenten om stappen te durven zetten?
“De belangrijkste angst die we wat mij betreft gelijk weg kunnen nemen, is dat het niet het einde van de wereld is als je even niet op je plek zit. Een loopbaancoach kan deze angst als eerste stap wegnemen. Ik spreek veel mensen die niet meer op hun plek zitten en merk vaak dat ze na verschillende gesprekken milder denken over hun situatie. Als we de schaamte rondom dit onderwerp kunnen verlichten of zelfs wegnemen, dan hebben we al een grote winst behaald.”
Je stelt dat financiële overwegingen vaak een rol spelen bij de beslissing om wel of niet van baan te veranderen. Kan loopbaanbegeleiding hier ook bij helpen? Zo ja, hoe zie jij die ondersteuning?
“Als iemand opgesloten zit, wordt de leidinggevende vaak als een coördinator gezien. Hij of zij moet eigenlijk alle betrokken partijen, zoals een loopbaancoach of bedrijfsarts samenbrengen, en weten waar de opgesloten persoon behoefte aan heeft. De loopbaancoach kan deze coördinerende rol vervolgens overnemen. Een coach is in staat op- of bij te schalen, doordat deze alle inhoudelijke struggles en overtuigingen met de cliënt bespreekt. Ook wanneer de overtuigingen financieel gedreven zijn. Geeft een cliënt bijvoorbeeld aan: “Ik kan niet vertrekken, want dit salaris is zo riant, dat krijg ik nergens anders meer”, kun je als loopbaancoach doorverwijzen naar een financieel adviseur die inzicht kan geven.
Precies op deze manier adviseer ik ook financieel adviseurs om vooral loopbaancoaches, of andere professionals, in te schakelen wanneer in gesprekken naar voren komt dat een medewerker ongelukkig is in een baan. Een financieel adviseur kan de nodige inzichten verschaffen, maar wat voor soort werk bij iemand past, daar is een loopbaancoach toch echt beter in geschoold.”
Verder lezen?
Ben je geïnteresseerd in onderzoek dat Dr. Merel Feenstra-Verschure doet? Ze heeft verschillende publicaties in tijdschriften over het fenomeen locked at the job gedaan.
