Best practices24/04/2024 · 3 min
“We love our Swedish model”, roepen Eva Wikström en Johanna Eliasson in koor vanuit hun werkplek in Stockholm. De twee werken heel hun leven al voor de Zweedse welvaartsstaat – ze zijn daarom wellicht ietwat bevooroordeeld. Maar aan de andere kant: what’s not to love? Het model waar ze aan refereren regelt dat bijna iedere Zweed die wordt ontslagen automatisch gratis loopbaanbegeleiding krijgt.
Het Zweedse model: gratis loopbaanbegeleiding
Die loopbaanbegeleiding wordt hen aangeboden door zogeheten baanzekerheidsbureaus. Die bureaus zijn een gevolg van cao-onderhandelingen uit de jaren ’70, momenteel telt het land er een stuk of 15.
In totaal heeft 90% van de Zweedse werknemers recht op bijstand van een baanzekerheidsbureau
Vakbonden en werkgevers maken maandelijks een bepaald bedrag aan die bureaus over: in ruil ervoor bekostigen ze loopbaanbegeleiding voor mensen die worden ontslagen. In totaal heeft 90% van de Zweedse werknemers recht op bijstand van zo’n bureau, legt Eva Wikström uit.
Wikström is directeur van Omställningsfonden (vrij vertaald: Het Transitiefonds), het baanzekerheidsbureau voor ambtenaren. “Wij zijn het op één na grootste baanzekerheidsbureau van het land”, vertelt ze trots. “In totaal kunnen 1,2 miljoen mensen een beroep op ons doen.”
Hulp afhankelijk van hulpvraag
Wikström zelf stapte pas enkele maanden voor de coronapandemie in als directeur van het bureau. Om wat context te geven is haar collega, Johanna Elisasson, dus ook aangeschoven bij het gesprek met LoopbaanPro. Eliasson werkt al bijna een decennium bij Omställningsfonden, ze kan dus haarfijn uitleggen welke hulp een pas ontslagen ambtenaar precies kan krijgen.
“De hulp die wij bieden is geheel afhankelijk van de hulpvraag”, stelt ze voorop. “Sommige mensen hebben behoefte aan uitgebreide loopbaangesprekken: ze willen onderzoeken waar hun werkgeluk vandaan komt en hoe ze dat in een nieuwe loopbaanstap na kunnen jagen. Anderen weten al precies wat ze willen: we kunnen hen hoogstens helpen met het oppoetsen van een cv.”
Van competentieprofiel tot stageplek: alles is mogelijk
Andere dingen waarmee Omställningsfonden pas ontslagen mensen van dienst kan zijn? “We kunnen mensen een lesje over de huidige arbeidsmarkt geven”, vertelt Eliasson. “Daarmee wordt het voor hen makkelijker om in te schatten in welke sector ze op dit moment de beste baankans hebben. Of we stellen een competentieprofiel voor ze op. We kunnen ook een sollicitatiegesprek met ze oefenen. Ik herhaal het nog maar eens: het hangt echt af van waar de cliënt behoefte aan heeft.”
“Welke hulp we bieden hangt echt af van waar de cliënt behoefte aan heeft.”
En als die cliënt behoefte heeft aan intensieve hulp, gaat Omställningsfonden ook die uitdaging niet uit de weg, vult Eliasson aan. “We kunnen bijvoorbeeld een traject met een psycholoog aanbieden, mocht dat nodig zijn. En wil je als ontslagen ambtenaar nu van sector wisselen, maar heb je nog geen werkervaring in die sector? Dan kunnen we je een stageplaats aanbieden waar je die gewenste werkervaring wél op kunt doen.”
Er is ook financiële hulp
Eliasson heeft het dan nog niet eens gehad over de financiële hulp die Omställningsfonden haar cliënten biedt. “Mensen die pas ontslagen zijn ontvangen weliswaar een uitkering van de Zweedse variant van het UWV”, legt ze uit, “maar dat bedrag komt niet in de buurt van hun oorspronkelijke salaris. Wij vullen die uitkering aan zodat er uiteindelijk 80% van je laatste loonstrookje maandelijks binnen blijft stromen. Op die manier kun je solliciteren zonder je zorgen te maken over geld.”
Wil je na je ontslag een eigen bedrijfje beginnen? Dan kan je van Omställningsfonden een startkapitaal krijgen. En ga je na je ontslag stagelopen? Of ga je ergens werken waar je slecht wordt betaald, maar waar je wel belangrijke werkervaring opdoet? Dan vult Omställningsfonden je karige salaris aan.
Wil je na je ontslag een eigen bedrijfje beginnen? Dan kan je van Omställningsfonden een startkapitaal krijgen
Het fonds heeft tot slot geld opzijgelegd voor mensen die na hun ontslag terug de schoolbanken in willen, bijvoorbeeld om voor te sorteren op een carrière in een nieuwe sector, vertelt Eliasson. “Het bonnetje voor je collegegeld, je schoolboeken en je reiskosten naar de onderwijsinstelling mag je bij ons inleveren.”
Resultaten spreken voor zich
Het is inmiddels glashelder waarom Wikström en Eliasson zo enthousiast zijn over hun Zweedse model. Want die baanzekerheidsbureaus – eigenlijk zijn het verzekeringsmaatschappijen voor loopbaanbegeleiding – werpen hun vruchten op de Zweedse arbeidsmarkt af. “Natuurlijk is die begeleiding fantastisch voor het individu, maar ons hele land is erbij gebaat”, legt Wikström uit.
Ze wijst daarbij allereerst op de Zweedse arbeidsmarktmobiliteit: die loopt door het werk van de baanzekerheidsbureaus een stuk soepeler. (Waarom dat belangrijk is lees je in dit interview over wendbare loopbanen met Ingomar Kuiter en Denise Vlug van Staatvandienst.) “Dat heeft alles te maken met werkzoekers die zich vanwege de loopbaanbegeleiding beter weten te presenteren, waardoor werkgevers ze makkelijker kunnen matchen,” vertelt ze.
“Natuurlijk is gratis loopbaanbegeleiding fantastisch voor het individu, maar ons hele land is erbij gebaat”
Andere voordelen? De baanzekerheidsbureaus nemen het Zweedse UWV veel werk uit handen – zij kunnen zich daardoor dus volledig focussen op mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. En: door het werk van de baanzekerheidsbureaus houdt niemand krampachtig vast aan werk dat eigenlijk verdwijnt, om maar een stukje financiële zekerheid te hebben. “Werknemers weten dat ze met hulp van het bureau ergens terecht komen waar ze wél nuttig werk kunnen doen”, vertelt Wikström.
Nieuw bij Omstallingsfondsen: preventieve hulp
Wikström wil aan het eind van het gesprek nog iets te vertellen over een relatief recente ontwikkelingen. Sinds 2017 investeert Omstallingsfondsen namelijk in preventieve loopbaanhulp. “Dat is min of meer toevallig ontstaan”, zegt ze met een glimlach.
“Aan het eind van het jaar hadden we telkens geld over, er werden consequent minder mensen ontslagen dan waar onze begroting rekening mee hield. Om dat geld toch te investeren in arbeidsmarktmobiliteit, zetten we sindsdien in op preventieve hulp.”
“Mensen die nu nog gewoon een leuke baan hebben, mogen van dat geld gebruik maken om in zichzelf te investeren”, vervolgt Wikström. “Bijvoorbeeld door cursussen te volgen waarbij ze nieuwe skills leren. De werkgever die ons premies betaalt, heeft daar direct wat aan – hij krijgt er immers beter geschoolde werknemers voor terug. Maar mocht zo’n werknemer ooit ontslagen worden, dan kan-ie door al zijn skills ook makkelijk bij een nieuwe werkgever terecht.”
“Doordat we inzetten op preventieve loopbaanbegeleiding, nemen we onszelf veel werk uit handen”
“Wordt zo’n werknemer inderdaad ontslagen? Dan hoeven wij als Omställningsfonden op dat moment eigenlijk niets te doen. De werknemers heeft de tools voor het vinden van nieuw werk immers al opgedaan toen-ie nog een baan had,” sluit Wikström af. “Doordat we inzetten op preventieve loopbaanbegeleiding, nemen we onszelf veel werk uit handen.”
