Zo bouw je mee aan een werkplek voor mannen én vrouwen

Vandaag werkt bijna de helft van de beroepsbevolking vrouw, combineren mannen en vrouwen werk en zorg, en verlopen loopbanen minder lineair. Deze spanning zien we terug in de dagelijkse praktijk: in roosters, schooltijden, verlofregelingen, kantoorinrichting en verwachtingen over beschikbaarheid. Het rapport De Nederlandse arbeidsmarkt als werkplek voor mannen én vrouwen laat zien hoe groot de impact kan zijn van relatief eenvoudige aanpassingen.

Ontwerpfouten kun je herstellen

De Nederlandse arbeidsmarkt is niet toevallig zo ingericht. Ze is gebouwd op een historisch kostwinnersmodel: de voltijds werkende man, ondersteund door een partner die zorg draagt. Dat model bood decennialang houvast en stabiliteit. Maar de samenleving is veranderd. Tegelijkertijd blijven de structuren bestaan.

Loopbaanvragen bestaan meer dan eens op het snijvlak van individuele keuzes en precies die structurele aannames over werk. Daarbij is het belangrijk niet alleen te vragen wat wil jij?, maar ook wat vraagt de context van jou? Of, eigenlijk vooral: is die context eigenlijk wel logisch? 

Belangrijk is dat het rapport deze spanning niet benadert als falen van individuen, maar als een ontwerpfout. En ontwerpfouten kun je herstellen. Soms zelfs met hele concrete en praktische oplossingen. Niet alles vraagt om beleidswijzigingen of grootschalige hervormingen. Denk aan:

• Werkkleding die ontworpen is voor verschillende lichaamstypen;

• Eenvoudige middelen zoals waterkoelers of stoelverwarming;

• Kolfruimtes en rustplekken die mentale vitaliteit ondersteunen;

• Flexibele roosters die ruimte bieden voor zorg, herstel of energieverschillen.

Jenny Veldman, assistent professor aan de Universiteit Utrecht: “Vrouwen hebben gemiddeld sneller last van kou dan mannen. In plaats van eindeloze discussies over de thermostaat kan stoelverwarming een eenvoudige en effectieve oplossing zijn.”

Let wel: deze maatregelen zijn natuurlijk niet exclusief voor vrouwen. Ze dragen juist bij aan bredere inzetbaarheid, minder verzuim en meer werkplezier.

Gezondheid en energie is onderdeel van werk

Het rapport besteedt veel aandacht aan gezondheid als structureel onderdeel van werkvermogen. Bij vrouwen worden hormonale klachten, herstel na zwangerschap of veranderingen tijdens de overgang nog te vaak gezien als privékwesties. Terwijl onderzoek laat zien dat ze directe invloed hebben op productiviteit en duurzame inzetbaarheid.

Ook verbergen vrouwen de klachten. De werkcultuur biedt er geen taal voor, dus dan slikken we de woorden maar in. En zit je dan niet op een lekker energielevel? Dan interpreteren we dat al snel als gebrek aan ambitie of veerkracht.

De werkcultuur biedt er geen taal voor, dus dan slikken we de woorden maar in.

Bespreekbaarheid maakt daarom logischerwijs een groot verschil. Is er ruimte in een organisatie om het gesprek te voeren over energie, belastbaarheid en levensfases? Dan blijken mensen langer gezond aan het werk te blijven. Die benadering werkt net zo goed voor mannen die mantelzorg combineren met werk of worstelen met mentale belasting.

Betekent dit dat je als coach op de stoel van de arts moet gaan zitten voor diagnoses? Absoluut niet. Wat jij vooral kunt doen is ruimte maken voor de realiteit. Werkvermogen verandert met levensfasen.

Verlof is geen simpele ‘pauze’

Ook het hoofdstuk over verlof en zorgverdeling is relevant voor loopbaanprofessionals. Barbara Braak, oprichter van VerlofHub, stelt: “We moeten verlof niet zien als een pauze van werk, maar als start van een nieuwe levensfase.” Dat perspectief verandert hoe terugkeer, ambitie en tempo worden besproken.

Vaderschapsverlof is hierbij een katalysator voor een grote verandering. Nemen mannen de ruimte voor zorg? Dan verschuiven normen in teams en ontstaat er meer balans. Paula Thijs van Atria Kennisinstituut benadrukt dat dit alleen werkt als verlof niet overdraagbaar is: anders blijft zorg impliciet bij vrouwen liggen.

Bij alle onderwerpen komt vooral naar voren: we moeten blijven praten om de keuzes rond werk en zorg minder te individualiseren. De verhalen aanhoren, maar vervolgens niet individueel duiden. Neem gezondheid, zorg en levensfase expliciet mee in begeleiding en help werkgevers een andere bril op te zetten.

Hoe makkelijker we het gesprek aangaan, hoe minder loopbanen vastlopen op structuren die niet meer logisch zijn.

Meer lezen?

• Vitaliteit begint bij praten: Maastricht UMC+ doorbreekt taboe op de overgang
• Barbara Braak: ‘We moeten verlof niet zien als een pauze van werk, maar als start van een nieuwe levensfase’